भारताचा हा प्रसिद्ध रसायनशास्त्रज्ञ कोणत्याही धातूला सोने बनवायचा….
रसायनशास्त्र आणि धातूशास्त्र यांचा भारताशी फार प्राचीन संबंध आहे, ज्याचा इतिहास 3 हजार वर्षांहून अधिक जुना असल्याचे मानले जाते. जर तुम्हाला ऐतिहासिक गोष्टी पाहण्याची आवड असेल, तर तुम्ही भारतात अशा अनेक गोष्टी पाहिल्या असतील ज्या वर्षानुवर्षे जुन्या आहेत पण त्यांच्या रचनेत फारसा फरक नाही.
त्याचप्रमाणे दिल्लीतील मेहरौली येथील कुतुबमिनारमध्ये बांधण्यात आलेला ‘लोखंडी स्तंभ’ पाहिल्यास लक्षात येईल की, आजपर्यंत त्याची दुरुस्ती करण्याची वेळ आली नाही कारण तर हा लोखंडी स्तंभ 1600 वर्षे जुना आहे आणि शतकानुशतके सूर्यप्रकाश, पावसासह भारतातील प्रत्येक बदलत्या हवामानाचा सामना करत आहे.
अशा स्थितीत हजारो वर्षे जुने असलेले आणि त्याचे पुरावे आजही पाहायला मिळत असलेल्या भारतातील रसायनशास्त्र आणि धातूशास्त्र जाणून घेण्याची उत्सुकता तुमच्या मनात नाही का? आज आम्ही तुम्हाला प्राचीन भारतातील प्रख्यात धातुशास्त्रज्ञ आणि रसायनशास्त्रज्ञ ‘नागार्जु’न यांच्याबद्दल सांगणार आहोत ज्यांचे इतिहासात महत्त्वपूर्ण योगदान आहे.
नागार्जुन, भारताचे प्राचीन रसायनशास्त्रज्ञ
ऐतिहासिक कागदपत्रांनुसार, नागार्जुनचा जन्म 10व्या शतकाच्या सुरुवातीला गुजरातमधील डहाक गावात झाला होता, ज्याचा उल्लेख 11व्या शतकात अल-बिरुनीच्या दंतकथांमध्ये आढळतो.तर दुसरीकडे चिनी आणि तिबेटी साहित्यावर विश्वास ठेवला तर, नागार्जुनचा जन्म वैदेह(विदर्भ) देशात झाला आणि त्यानंतर तो सातवाहन राजघराण्यात सामील झाला.
नागार्जुन यांनी वयाच्या अवघ्या 11 व्या वर्षी रसायनशास्त्राशी संबंधित संशोधन कार्य सुरू केले, ज्याचा परिणाम म्हणून ते भारतातील सर्वात प्रसिद्ध रसायनशास्त्रज्ञ बनण्यात यशस्वी झाले. नागार्जुनला इतके ज्ञान होते की त्याच्याकडे लहान धातूचे सोन्यात रूपांतर करण्याची क्षमता होती असे म्हणतात.
नागार्जुन हे फार मोठ्या राजघराण्यातील असले तरी राज्याचा कारभार पाहण्याऐवजी त्यांचे संपूर्ण लक्ष संशोधन कार्यात होते. अमृत आणि पारस यांसारख्या रत्नांचा शोध घेण्यासाठी नागार्जुनने राजवाड्यातच एक मोठी प्रयोगशाळा बांधली होती, ज्यामध्ये त्याने अनेक शोधही लावले होते.
प्रयोगशाळेतील संशोधनामुळेच नागर्जन यांनी धातूंचे सोन्यात रूपांतर करण्याची प्रक्रिया शोधून काढली, त्याशिवाय त्यांनी पारा शुद्ध करण्याची एक पद्धतही तयार केली. अशा औषधांचा शोध लावण्यात नागार्जुनला यश आले होते, ज्यामुळे असाध्य रोगही बरे होऊ शकतात.
नागार्जुन यांनी रसायनशास्त्रावर अनेक पुस्तके लिहिली
आज शाळा-महाविद्यालयांमध्ये विद्यार्थी जे रसायनशास्त्राच्या पुस्तकांतून वाचतात, त्या माहितीचे श्रेय प्रसिद्ध रसायनशास्त्रज्ञ नागार्जुन यांचे आहे. त्यांनी रसायनशास्त्र आणि धातूशास्त्रावर विविध संशोधन कार्ये केली, त्या काळात नागार्जुन यांनी या विषयांशी संबंधित अनेक पुस्तकेही लिहिली.
नागार्जुनच्या प्रसिद्ध पुस्तकांमध्ये रस रत्नाकर आणि रसेंद्र मंगल यांच्या ग्रंथांचा समावेश आहे, ज्याचे वाचन करून धातुशास्त्रज्ञांनी विविध धातू शुद्ध करण्याची पद्धत शिकली. इतकेच नव्हे तर रस रत्नाकर या ग्रंथात नागार्जुनाने इतर धातूंपासून सोने बनवण्याच्या पद्धतीबद्दलही सविस्तर लिहिले आहे.
असं म्हणतात की जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला त्याच्या शोध आणि शोधांची खात्री असते, तेव्हा प्रत्येकाला तो प्रयोग पूर्ण करायचा असतो ज्याबद्दल सामान्य लोक फक्त बोलू शकतात. असाच एक प्रयोग म्हणजे अमरत्वाचा शोध, ज्याद्वारे माणूस मृत्यूवर मात करू शकतो.
रसायनशास्त्र आणि धातुशास्त्राच्या अनेक पद्धती आणि औषधे शोधून काढल्यानंतर, माणसाचे आयुर्मान वाढवण्याचा मार्ग शोधण्यासाठी, नागार्जुनने अमर गोष्टींचा शोध सुरू केला. हे कार्य पूर्ण करण्याच्या प्रयत्नात नागार्जुन प्रयोगशाळेत रात्रंदिवस प्रयोग करू लागला, त्यामुळे त्याच्या राज्यात अराजकता वाढू लागली.
नागार्जुनाच्या मुलाने त्याला राज्याची परिस्थिती सुधारून राज्यावर लक्ष केंद्रित करण्यास सांगितले, परंतु त्याने आपल्या मुलाला अमरत्वाचे औषध शोधत असल्याचे सांगून टाळले. नागार्जुनच्या मुलाने हे त्याच्या मित्रांना सांगितले की त्याचे वडील अमर औषध तयार करत आहेत.
अशा रीतीने नागार्जुनच्या प्रयोगशाळेतून हा शब्द प्रथम राजवाड्यात पसरला आणि मग बघता बघता संपूर्ण राज्यात अमरत्वाचे औषध तयार झाल्याची चर्चा रंगली. जेव्हा नागार्जुनाच्या शत्रूला हे कळले तेव्हा त्याने कपटाने नागार्जुनाचा वध केला. जेणेकरुन मानवाला अमर बनवणाऱ्या औषधाचा शोध लागला जाऊ नये आणि सोबतच त्यांची प्रयोगशाळाही शत्रूंनी पूर्णपणे नष्ट केली.
एका छोट्याशा चुकीमुळे भारतातील प्रसिद्ध रसायनशास्त्रज्ञ आणि धातूशास्त्रज्ञ नागार्जुन यांचा मृत्यू झाला आणि अमरत्वावरील त्यांचे शेवटचे संशोधन अपूर्ण राहिले. तथापि, नागार्जुनने भारताला धातूंचे शुद्धीकरण कसे करावे याबद्दल अशी माहिती दिली, ज्यामुळे लोखंडापासून सोन्यापर्यंतच्या विविध गोष्टी शतकानुशतके खराब होण्यापासून वाचवल्या जाऊ शकतात.
==
आमचे ईतर लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा : फेसबुक | इंस्टाग्राम | Copyright© yuvakatta.in| All Rights Reserved.
:- यह है असली किंग, जे सचिन, सेहवाग, गंभीर ला जमल न्हवत ते या वाघाने केलं, वाचा सविस्तर.
